استاندارد ایزو 14001 را استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی می نامند، این استاندارد بدنبال ایجاد الزاماتی برای سازمانهایی می باشد که می خواهند دوستدار محیط زیست بوده و کمترین آلایندگی و آسیب را به محیط اطرافشان وارد کنند.
این استاندارد سیستمی برای هدایت و کنترل یک سازمان با مد نظر قرار دادن محیط زیست می باشد.
ایزو 14001: سیستم مدیریت محیط زیست
استاندارد خانواده ISO 14000 شامل استاندارد های بین المللی در رابطه با سیستم های زیست محیطی می باشد.سیستم مدیریت زیست محیطی ابزاری است که سازمان را قادر می سازد تا به آن سطحی از عملکرد زیست محیطی که مقرر می دارد ، دست یابد و آن را به طور نظام یافته کنترل نماید. استاندارد مذکور تضمین کیفیت محصول و ارائه خدمات را به لحاظ هماهنگی با الزامات زیست محیطی و حفظ آن بیان می نمایند.
این سیستم شامل ساختار سازمانی، فعالیتهای طرحریزی، تعریف مسئولیتها، تعیین روش ها و فرآیندها و همچنین در اختیار گیری منابع لازم برای تهیه، اجرا، بازنگری وحفظ خط مشی زیست محیطی سازمان است.هر سازمانی بدون توجه به نوع یا بخش فعالیت خود میتواند از این استاندارد استفاده کند. استفاده از این استاندارد، این اطمینان را برای مدیریت شرکت و کارکنان آن و سهامداران خارجی ایجاد میکند که اثرات محیطی اندازهگیری شده و بهبود یافته است.
به وسیله این استاندارد به عنوان یک عنصر موثر و فعال در نظام مدیریت، عملکرد زیست محیطی سازمان را بهبود بخشیده، نظام مدیریت را منسجم و استاندارد کرده، اجرا و راهبری امور را هماهنگ ساخته، مدیران را با شیوه های حل مشکلات آشنا نموده و موانع ساختاری موجود را مشخص می سازد. این استاندارد انعطاف پذیر بوده و اجزای آن متناسب با ویژگیهای هر سازمان و نیز قوانین و شرایط محیط زیست هر کشور به شکل واقع گرایانه انتخاب می شود و با هدف برقراری نظام مدیریت زیست محیطی در نظام موجود در یک سازمان، شرکت و… استقرار می یابد، تا با روشی هدفمند و نظام مند، مشکلات و خطرات زیست محیطی مرتبط با فعالیتهای سازمان را در قسمتهای مختلف شناسایی و سپس به دسته بندی آنها بپردازد.در مرحله بعد برحسب اولویت بندی های صورت گرفته ، برنامه های مشخصی به منظور کنترل و کاهش خطرات و مشکلات مذکور، تدوین می گردد که در آنها حوزه فعالیت، زمان انجام، مسئولیت ها و روشهای انجام کار دقیقاً مشخص شده است.
تاریخچه استاندارد سیستم مدیریت زیست محیطی
درسال 1989 قطعنامه حفاظت از آب و هوا در چهل وچهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد.
آشنایی با ایزو 14001
در سال 1992 در کنفرانس بین المللی محیط زیست و توسعه بیانیه ریو معروف به دستور کار 21 صادر شد.
در 6 آوریل 1992 موسسه استاندارد بریتانیا BSI استاندارد BS 7750 تحت عنوان سیستم مدیریت محیط زیست منتشر کرد که تا آوریل 1993 اجرای آزمایشی آن پایان یافت و در سال 1994 نسخه نهایی آن برای صدور گواهینامه مدیریت EMS (Environmental Management System) بوسیله شرکتهای گواهی دهنده صادر شد.
سایر کشور ها نیز بلافاصله اقدام به استاندارد هایی شبیه آن نمودند مثلا فرانسه استاندارد.
AFNOR 30-200 و ایرلند جنوبی استاندارد IS 310 را منتشر و اجرا کرد.
سازمان جهانی استاندارد (ISO) در سال 1993 با تشکیل کمیته فنی 207 تحت ریاست کشور کانادا اولین گام را برای تدوین یک استاندارد جهانی مدیریت محیط زیست EMS برداشت و در سال 1996 اولین سری این استاندارد ها را تحت عنوان ایزو14001 منتشر نمود.
در سال 2004 استاندارد ISO 14001 برای اولین بار مورد ویرaایش قرار گرفت ،
استاندارد ISO 14001:2004 تفاوت زیادی با استاندارد ISO 14001: 1996 نداشت و بیشتر به شفاف سازی و انطباق با استاندارد ISO9001 پرداخته بود .
پس از ویرایش استاندارد ایزو 9001 در سال 2015 ، استاندارد ایزو 14001 نیز پس از حدود 10 سال مورد ویرایش قرار گرفت . در ویرایش جدید تغییرات مختصری در استاندارد بوجود آمد و مفهوم چرخه عمر محصول نیز در ورژن 2015 اضافه شد، تعداد بندهای این استاندارد هم به 10 بند افزایش پیدا کرد، البته این 10 بند را می توان بسط یافته همان 4 بند قبلی دانست که برای نزدیک تر شدن به استاندارد 9001 اینگونه تغییر یافته است.
استاندارد ایزو 14001 یک استاندارد عمومی می باشد که تمام سازمانها صرف نظر از اندازه، خدماتی یا تولیدی بودن می توانند آنرا دریافت کنند.
هدف ایزو 14001
ایجاد زمینه مناسبی برای سازمانها در درک مفاهیم محیط زیستی و بکارگیری روشهای متفاوت در طرحریزی،اجرا و کنترل فرآیندهای سازمان در توجه به رویکرد محیط زیستی فراهم می آورد و منجر به کاهش آلاینده های محیط زیستی میشود.
کاربرد ایزو 14001
در تمام سازمانها و ارگانهای مختلف بدون توجه به نوع یا بخش فعالیت خود کاربرد دارد.
مزایای ایزو 14001
• پیشگیری از آلودگی
• در سطح جهانی ورود به سیستم های مدیریت زیست محیطی توافق همه جانبه بوجود خواهد آورد و اعتبار و مقبولیت می آفریند
• استفاده مجدد از مواد
• کاهش ریسک فعالیت های زیست محیطی سازمان
• تقویت تصویر شرکت در عرصه رقابت های ملی و بین المللی
• کنترل هزینه ها و استفاده بهینه مواد اولیه، انرژی و منابع طبیعی
• استفاده بهینه از منابع طبیعی
• حذف دوباره کاریها
• صرفه جویی در هزینه و زمان با توجه به نگرش سیستماتیک و آینده نگر
• کاهش شکایات، جریمه ها و مجازات ها
• افزایش رضایت در محیط و ایجاد انگیزه در کارکنان
• کسب مزیت رقابتی در مقایسه با رقبا
• روابط خوبی با مشتری به عنوان یک تامین کننده محصولات یا خدمات ایجاد خواهد نمود
• رعایت قوانین ملی ومرتبط محیط زیست